Zor koşullarda devam etmekte olan eğitim yılının son dönemine girmiş bulunuyoruz. Bu süreç gerek eğitim habitatı gerekse çocuklarımız için zor ve meşakkatli geçti ve geçiyor. Bu durumdan en fazla olumsuz etkilenenler ise sınav senesinde olan sekiz ve on ikinci sınıf öğrencileri oldu. On ikinci sınıf öğrencilerimizin yıl sonunda gireceği merkezi sınavın telafisi mümkündür. Ancak şu an sekizinci sınıf olan seneye liseye başlayacak öğrencilerimiz için durumun biraz daha kritik olacağını değerlendiriyorum.
Bu yazımda sizlerle sekizinci sınıf öğrencilerimizin LGS (Liselere Giriş Sınavı) sonuçlarına ve kişisel tercihlerine göre belirlenecek lise seçimiyle ilgili görüş ve önerilerimi paylaşmak, lise seçiminde dikkat edilmesi gereken hususları belirlemek ve sizlere lise seçim sürecinde kullanabileceğiniz yapılacaklar listesi hazırlamak istiyorum.
Genel hatlarıyla liseler, özel ve devlet lisesi ayrımına ilave Fen, Sosyal Bilimler, Mesleki ve Teknik Anadolu, İmam Hatip, Çok Programlı Anadolu lisesi, Sağlık, Spor, Güzel sanatlar, Açık Öğretim Lisesi, Mesleki Açık Öğretim Lisesi, Akşam Lisesi olarak sınıflandırılırlar. Lise seçiminin hayatımızdaki önemi büyüktür. Lise seçiminin neden önemli olduğunu maddeler halinde sıralayalım:
Lise, üniversiteye giden yolda geçeceğiniz ilk kapıdır. Bu nedenden lise seçimi, meslek seçiminde ilk aşamadır. Günümüz mevzuatı, seçtiğiniz okul ve alanını onuncu sınıf bitimine kadar değiştirme imkanı sunmaktadır. Ama yine de değiştirme şansınız olmadığını düşünerek bir planlama yaparsanız çok daha faydalı olacaktır.
Her ne kadar alan seçimi onuncu sınıftan itibaren yapılıyor olsa da lise seçiminden sonra yapacağınız alan alternatifleri de daralacaktır. Örneğin: meslek lisesinin bilgi teknolojileri bölümüne yerleştiğinizde dört farklı alan seçimi yapabilirsiniz. Bunlar Ağ İşletmenliği, Web Programcılığı, Veri Tabanı Programcılığı, Bilgisayar Teknik Servisidir.
Arkadaşlık bağlarının kuvvetli kurulduğu dönemdir. Hayatınızın bu evresinde tanışacağınız arkadaşlarınızla gelecekte ilişkileriniz devam edebilir. Bu sebepten lise arkadaşlarınız bundan sonraki sosyal hayatınızda ailece görüşme ihtimali en yüksek olan arkadaş grubu içinde yer alır.
On dört ile yirmi iki arası yaşlar, çocuk gelişiminde ebeveyn etkisinin en aza, arkadaş ve çevre etkisinin en üst seviyeye çıktığı yaşlardır. Bu sebepten lise habitatı (Müdür, öğretmen, arkadaş, okul ve çevresi vb.) içinde yer alan her türlü olumlu ve olumsuz faktörlerden en çok etkilenilecek okul kademesidir.
Üniversite eğitimine yurtdışında devam etmek istiyorsanız liseye kayıt olmadan gitmeyi planlandığınız ülke ve üniversite programlarının lisede kazanmanız gereken gereksinimlerini öğrenerek kendinize uygun bir lise seçmeniz önemlidir. Örnek vermek gerekirse İngiltere’deki üniversitelere girişte A-Level seviyesinde diploma sahibi olmanız gerekmektedir. Ülkemizde bu seviyede diploma veren liseler bulunmaktadır. Yurtdışında okumak için bu tarz liselere kayıt yaptırmanız sizin faydanıza olacaktır.
Yurtdışındaki birçok üniversite İngilizce seviyenizin belirlenmesinde IELTS veya TOEFL gibi uluslararası yabancı dil sınavlarını ölçüt olarak kullanır. Bu sebepten öğrencilerine TOEFL ve IELTS’ den yurtdışı üniversitelerine kabul almak için gerekli puanı alma hedefi koyan bir lise seçmeniz sizin için daha faydalı olacaktır.
Tüm bu bilgiler ışığında, lise seçiminde hangi kriterlere dikkat etmeliyiz. Gelin şimdi de bunlara bakalım:
Herhangi bir sebepten açık öğretim lisesine kayıt olmayı düşünüyorsanız muhakkak https://www.babakoc.com/post/a%C3%A7%C4%B1k-lise adresinde yer alan yazımı okuyunuz.
İlk yapmanız gereken “devlet okulu mu özel okul mu?” sorusunu yanıtlamanız olacaktır. Bu sorunun yanıtını ararken https://www.babakoc.com/post/%C3%B6zel-okul-mu-devlet-okulu-mu bağlantısındaki yazıyı okumanızı öneririm.
Devlet okulu tercihinde LGS puanına göre seçim yapmak eğilimi ağır basmaktadır. Bu seçimi yaparken tercih edeceğiniz okulun günümüze kadar gelen istikrarlı bir başarısı var mıdır öğrenin. Bunu anlamanın en iyi yollarından biri mezun sayılarına bakmaktır. 360 kişilik kontenjanı olan bir okul 200 mezun veriyorsa seçilen okulda öğrencilerin beklemediği durumlarla karşılaştığı yorumu yapılabilir. O okuldan giden ve gelen öğrenci sayıları da mezun sayılarıyla birlikte değerlendirilmesi gereken bir parametre olacaktır. Örnek vermek gerekirse lise üçüncü sınıfta okurken özel okuldan burs kazanarak kaydını özel okula aldıran bir öğrencinin yerine kontenjan doldurmak için başka bir okuldan yeni öğrenci alınmaktadır. Daha iyi bir okula geldiğini düşünen öğrenci okuldan aradığını bulamasa da artık fazla bir tercihi olamayacağı için geçiş yaptığı bu son okuldan mezun olacaktır. Tüm bu giden gelen sayıları okulların stratejik planlarından görülebilmektedir. İncelemenizi tavsiye ederim.
Lise son sınıfında üniversiteye giriş sınavına katılacaksınız. Birçok özel okul son sınıfta veya daha önce üniversite sınavına hazırlık sürecini başlatır. Bu sebepten kayıt yaptıracağınız okul bir özel okul ise üniversiteye hazırlık programının detaylarını ve ekstra bir maliyeti olacak mı muhakkak öğrenin.
Birçok lisede en büyük başarı hedefi YKS (Yükseköğretim Kurumları Sınavı) sonucunda elde edilecek yerleştirme başarılarıdır. Başarılı olduğunu düşünen her okul bu listeleri kendi sayfasında yayınlamaktadır. Bu listeyi iyi yorumlamalı listenin başını ve sonunu iyi analiz etmeniz gerekmektedir.
Üniversiteye yerleştirme durumuna göre karar verecekseniz başarının okulun bir başarısı mı yoksa öğrencilerin dışardan takviye olarak aldıkları öğretimin bir başarısı mı olduğunu öğrenin.
Farklı bir şehirde okuyacaksanız seçimini yapacağınız lisenin barınma imkanları sizin için önemli olacaktır.
Çok özel bazı okullarda yurtdışında lisans eğitimi almanız için gereken ön hazırlık IELTS, TOEFL, SAT ve A-Level müfredatları da dikkate alınarak program hazırlanmaktadır. Uluslararası üniversitelere girişte çok önemli bir hazır bulunuş olan bu programlarda başarı hedefi olan devlet liseleri de bulunmaktadır. Yurtdışında bir lise okuma planınız varsa bu durumu muhakkak göz önünde bulundurunuz.
Ortaokulda spor müsabakalarında sıra dışı bir başarınız var ve bu alanda ilerlemek istiyorsunuz. Yeni okulunuz spor alanında ihtiyacınız olan desteği verecek mi muhakkak öğrenin. Bazı özel okullar müsabakalara katılan öğrencilerinin akademik olarak geri kalmamaları için bu öğrencilere özel ek dersler vermektedirler. Sporda ilerleme kat ederken takip edemediğiniz derslerden dolayı akademik alanda geri kalmanız sizi mutsuz edebilir.
Şimdi açıklayacağım husus devlet okulları için çok geçerli değildir. Zira devlet okullarının yapısı oldukça heterojendir. Ama bazı özel okullar dünya görüşü, yaşam tarzı, dünyayı algılama ve anlama şekli gibi hususlarda homojenlik yakalamaya çalışmış olabilir. Homojen bir yapı oluşturan okulda farklılıklara saygı gösteriliyor ve sizin kendiniz olmanıza müsaade ediliyorsa bu durum sizin için avantaj bile olabilir. Örnek vermek gerekirse Fenerbahçe kolejinde okurken siz Galatasaraylı olabiliyorsanız seçtiğiniz okulun farklılıklara karşı reaksiyon göstermediği bir habitata sahip olduğu değerlendirilmesi yapılabilir.
Okul vizyonunu ve misyonunu hazırlayan ekip sizi 4 yıl sonra gireceğiniz çoktan seçmeli bir sınava mı hazırlıyor yoksa dünyayı algılamanızı ve tanımanızı sağlayacak bir hayata mı hazırlıyor, öğrenin. İyi bir lise, bireye yaşadığı toplumun tüm değerlerini altını boşaltmadan aktaran bunu yaparken de küresel bir bakış açısıyla yaptığı her işin kalitesini dünya ölçeği kullanarak değerlendiren bir yapıda olmalıdır. Aksi takdirde on binlerce Prof. Dr. ünvanlı insanların hiç ya da çok az patent aldığı, doğru ve planlı bir kaynak yönetimini bilmeyen on binlerce mühendisi olan, tarihini kültürünü ecnebi bilim adamlarından öğrenen bir toplumun bireyi olmaktan öteye gidemeyiz.
Kaydolmayı düşündüğünüz lisenin yemek, yol gibi lojistik imkanlarını ve kısıtlarını öğrenin.
Mizacınıza uygun bir lise belirlemeniz sizi gelecekte başarıya götürecek en önemli etkendir. Puanım boşa gitmesin gibi gerekçelerle kendinizi rahat hissetmeyeceğiniz bir liseye gitmenizi önermem. Örnek vermek gerekirse çok disiplinli sizden başarılı bir üniversite öğrenci performansı bekleyen, TÜBİTAK yarışmalarına katılmamanın garip karşılandığı akademik yoğun bir programa sahip fen lisesine gitmektense müzik grupları olan ulusal veya uluslararası spor müsabakalarına katılma arzusunda olan başarılı olayım ama biraz da gençliğimi yaşamak istiyorum. Strese baskıya gelemem diyen öğrencilerin olduğu bir Anadolu Lisesi sizin için daha iyi olabilir.
Devlet lisesi dahi olsa puanı en yüksek liseyi değil size en uygun liseyi belirlemeye çalışın. Puan sisteminde olmayan yıllardır kalitelisini koruyan şu an sınavla öğrenci almayan eskiden puanla öğrenci alan devlet liselerini de göz ardı etmeyin.
Bu bilgiler ışığında peki ne yapmalıyız? Meseleye nereden başlamalıyız? Madde madde özetlemeye çalışacağım.
1. Yaşadığınız şehrin tüm liselerinin bulunduğu listeyi internet üzerinden yayın yapan MEB sayfalarından temin edin.
2. Daha genel kriterlere göre büyük bir eleme yapın. Örnek vermek gerekirse sadece fen lisesini tercih etmek istiyorsanız diğer tüm liseleri listenizden çıkarın.
3. Daha sonra özel mi devlet mi, özel ise ücret bilgisi, ikametgah durumunuza göre adres ilçe bilgisi bursluluk oranları gibi belirleyeceğiniz kriterlere göre bir tablo oluşturun.
4. Her okulun sayfasında yer alması bakanlıkça istenen stratejik plan dokümanları ve diğer açık kaynaklar üzerinden tablonuzu doldurmaya çalışın.
5. Kriter listenize aldığınız okullardan mezun veya okumakta olan öğrenciler bulun ve kafanızdaki soruların yanıtlarını onlardan öğrenmeye çalışın.
6. Bu ilk değerlendirmelere göre tablonuzda ikinci bir eleme daha yapın.
7. Son eleme neticesinde listenizde kalan okulların en üst yöneticisi, müdürü, kurucu temsilcisi veya okul sahibinden randevu alın ve okul politikalarını ve yaklaşımlarını bizzat kendilerinden dinleyin. Çünkü bir okul, yöneticisi kadardır.
Vereceğiniz karar sadece sizi değil tüm ülkeyi ilgilendirmektedir. Umarım yazdıklarım çerçevesinde kendiniz için en doğru kararı verir ve bu ülkenin her alandaki gelişimine ciddi katkılar sunan mutlu yetişkinler olursunuz.
Sağlıcakla kalın…